Το μανιφέστο ήρθε σαν απάντηση στην ανάγκη να εξηγήσω τι είναι οι 2L8. Βέβαια, διαβάζοντάς το κάποιος, θα καταλάβει ότι μού προκαλεί σύγχυση το όλο θέμα. Διότι δεν έχω ιδέα και εγώ ο ίδιος. Το νέο ξεκίνημα είναι μια διαδικασία που το σχήμα περνάει μονίμως. Οι άνθρωποι ανανεώνονται πολύ συχνά. Ναι, ο δίσκος πρέπει επιτέλους να βγει. Και νομίζω ότι καταφέραμε, μέσα από όλες αυτές τις δυσκολίες, να το βγάλουμε με ιδανικούς όρους. Ακριβώς όπως θέλαμε.
Σίγουρα, τα πάντα μεταβάλλονται διαρκώς. Και οι καθυστερήσεις κρύβουν ίσως τον κίνδυνο να μπεις και πάλι σε νέο κύκλο επεξεργασίας και αλλαγών.
Τι εννοείς; στην παραγωγή, ενορχήστρωση;
Σε όλα. Στην οπτική των πραγμάτων. Υπήρξαν ας πούμε, σε όλη αυτή την πορεία, τραγούδια που τελικά δεν κατάφεραν ποτέ να μεταμορφωθούν σε ολοκληρωμένο ηχητικό υλικό;
Όχι, όλα γίνονταν απολύτως συνειδητά. Το HE&SHE ξεκίνησε για να γίνει ένα ep. Με ζωντανά ηχογραφημένες λούπες για την ακρίβεια. Υλικό από το 2L8 Theatre και άλλα που έπαιζα σε live. Μετά, ήρθε το Josephine. Μέσα σε μια μέρα, έγραψα το τμήμα από το Josephine μέχρι και την αρχή του Patience. Για λίγο καιρό, σκεφτόμουν αυτά μαζί με τις λούπες. Μετά ήρθε το abyss, το to empty streets, και ξέφυγε το πράμα. Εκεί γεννήθηκε το HE&SHE. Από εκεί και πέρα, όλα τα υπόλοιπα φτιάχτηκαν για να εξυπηρετήσουν την ιστορία τους. Δεν υπήρξε κάτι περιττό, γιατί το είχα στο μυαλό μου ακριβώς. Εγώ το τελείωσα πέρσι το Σεπτέμβρη. Και είμαι πλέον βέβαιος ότι δεν θα άλλαζα τίποτα.
Ακούγοντας πάντως το He & She, είχα την αίσθηση πως ξεφύλλιζα ένα βιβλίο, από τις σελίδες του οποίου ξεπετάγονταν εικόνες ντυμένες με τη μουσική σου. Μίλησέ μας για τους βασικούς ήρωες και το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαδραματίζονται οι ιστορίες.
Η συσκευασία θα είναι βιβλίο! Μέσα έπεσες. Οι χαρακτήρες είναι τέσσερις. HE, SHE, The Pixy, The Frustrated Poets Choir. Οι τελευταίοι, παρόλο που στην ουσία εμφανίζονται μόνο στα Prologue, Epilogue, Dialogue, κατά κάποιο τρόπο επιβάλλουν την παρουσία τους σε όλο το cd. Είναι είρωνες, μηδενιστές. Η κοινή λογική. Τι αποτυχία! Άνθρωποι που αρέσκονται στο να τραγουδάνε, όχι άλλη ποίηση, μόνο ωμό κρέας, καθώς Αυτός ξεγυμνώνεται... Σε μια τέτοια πραγματικότητα, σε ένα τέτοιο περιβάλλον αυτοί επιλέγουν τον έρωτα. Αλλά είναι και λιγάκι έτσι, για το γαμώτο. Angry enough to keep loving in the Dark Ages. Ναι, για αυτούς που ποθούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν αυτή η σκληρή απόρριψη της ομορφιάς ως αξίας κάνει τον κόσμο να φαντάζει πολύ σκοτεινός. Το στοιχειό από την άλλη, είναι μια αλλόκοτη μορφή που νομίζω ότι δε βγάζει πολύ νόημα. Είναι ιδεαλιστής δεν λέω. Μάλλον αγαπάει την ουτοπία. Αλλά είναι και λιγάκι απόλυτος. Εμφανίζεται ως σύμβουλος, ξέρω γω, τους προσέχει κατά μια έννοια. Για αυτούς η ιστορία τους είναι ιστορία αντίστασης.
Το να μπεις, λοιπόν, στον κόσμο του He & She, φαντάζομαι πως απαιτούσε μια κοινή συναισθηματική κατάσταση κατά τη διάρκεια της δημιουργίας. Δεν είναι ψυχοφθόρο αυτό;
Μόνο; Τους μίσησα, πίστεψε με. Κουράστηκα να κάθομαι μπροστά από έναν τοίχο, προσπαθώντας να καταλάβω τι διάολο θέλουν να πουν. Ποιες λέξεις λείπουν. Και οι άτιμοι είναι τόσο απελπισμένα αποφασισμένοι να το ζήσουν, που σε ρίχνουν.
Ξέρεις, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως η απογοήτευση και η θλίψη είναι οι πιο μεγάλες κινητήριες δυνάμεις για τη μουσική δημιουργία. Τελικά, η χαρά δεν προκαλεί ερεθίσματα;
Καταλαβαίνω τι λες. Αλλά δεν συμφωνώ πια. Όταν έκανα το Armed Angels, ήμουν θυμός και πόνος. Και, ναι, είναι αληθινό και πήγαζε από έντονη ψυχική κατάσταση. Αυτή τη φορά, δεν ήθελα να είναι έτσι. Όλο το HE&SHE δεν πηγάζει από δικό μου πόνο. Είναι απόλυτα νηφάλιο. Εξάλλου, μεγάλο μέρος του είναι περισσότερο προϊόν, σκέψης παρά φόρτισης. Είναι η εύκολη λύση το να καταγράφεις την πίκρα σου ή και τη χαρά σου. Αλλά όταν είσαι γαλήνιος, μπορείς με διαύγεια να καταπιαστείς με θέματα που σε πονάνε ή σε τρομάζουν. Η αλήθεια είναι πως, τώρα τελευταία, στη θλίψη μου μέσα γράφω μεγάλες ποπ επιτυχίες που δεν θα ακούσει ποτέ κανείς.
Θλίψη και ποπ - χαρά με οδηγούν συνειρμικά στο alter ego σου. Πώς γεννήθηκε η ιδέα του κλόουν;
Δεν γεννήθηκε. Είμαι κλόουν. Δε ξέρω τι άλλο να απαντήσω. Πώς σου φαίνεται εσένα ο κλόουν;
Μου δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα... φόβο, συμπόνια, περιέργεια, ίσως και ταύτιση…σαν να κοιτάς τον εαυτό σου και όλα αυτά που σε φοβίζουν... η χαρά και η λύπη πολλές φορές έχουν το ίδιο πρόσωπο…από την άλλη, υπάρχει και η αναγεννησιακή εικόνα του γελωτοποιού…του μουσικού διασκεδαστή που γιάτρευε τις ψυχές.
Πώς ξεκίνησες να παίζεις μουσική; ποιο ήταν το αρχικό ερέθισμα;
Άκουγα αποκλειστικά Nirvana και ήθελα να γίνω Cobain.
Κι έτσι φαντάζομαι πήρες μια κιθάρα κι άρχισες να παίζεις. Το ότι είσαι αυτοδίδακτος πιστεύεις πως τελικά προφύλαξε τη μουσική σου φαντασία; θυμάμαι τη συζήτηση που είχαμε σχετικά με τις μουσικές σπουδές στα ωδεία και τον μουσικό ευνουχισμό που υφίσταται η πλειονότητα των «σπουδαγμένων» μουσικών.
Δεν το ξέρω αυτό. Είναι υπόθεση. Σκέφτομαι ναι, αλλά ποιος ξέρει πραγματικά; Πάντως, όντως σκέφτομαι ανορθόδοξα. Έτσι μού λένε αυτοί που ξέρουν από μουσική. Μάλλον θα οφείλεται στο ότι δεν ξέρω τι είναι ορθό.
Θα έλεγα πως δεν υπάρχει ορθό στη μουσική.
Νομίζω πως υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία που διαφωνεί κάθετα μαζί σου. Αλλά δεν μπορώ να σου πω κάτι παραπάνω για τη μουσική και το ορθό. Πραγματικά, δεν γνωρίζω κανέναν από τους κανόνες. Είμαι αδαής. Πώς θα μπορούσα να κάνω μια κουβέντα για τη θεωρία της μουσικής; Δεν ξέρω κανόνες αρμονίας ας πούμε, όλα γίνονται με βάση το τι ακούω.
Η μουσική, όμως, είναι κανόνες; Σίγουρα υπάρχουν κανόνες στη σύνθεση, στην ενορχήστρωση…κανόνες που θέσπισαν κάποιοι...η μουσική βιομηχανία επίσης, ακολουθεί τους δικούς της κανόνες. Όλα αυτά, ωστόσο, δεν είναι πέρα από το πραγματικό νόημα της μουσικής;
Για μένα και για σένα, ναι. Αλλά ποιο είναι το νόημα της μουσικής; Ποιος ξέρει;
Tι είναι για σένα; Η έκφραση συναισθημάτων, ο πειραματισμός; Η χρήση περίεργων μουσικών οργάνων όπως το theremin ας πούμε ή το πριόνι, μαρτυρούν πως βρίσκεσαι σε διαρκή αναζήτηση ήχων.
Κι αναρωτιέμαι αν τελικά η μουσική από μόνη της αρκεί ή χρειάζεται την συνδρομή κι άλλων τεχνών.. αν χρειάζεται την επαφή με τον κόσμο... γιατί νομίζω πως και η δική σου πορεία από το Armed μέχρι το He & She ή το 2l8 theatre μαρτυρά πως η μουσική από μόνη της δεν μπορεί να εκφράσει πλήρως τις μουσικές σου ανάγκες.
Νομίζω πως, όταν οι άνθρωποι γεννούσαν τις τέχνες, είχαν στο μυαλό τους κάτι το ολόκληρο. Κάτι το οποίο είχε να κάνει με την ομορφιά, την πληρότητα, τη γαλήνη, τη ψυχαγωγία. Το πως οι τέχνες απέκτησαν τόσο μεγάλη απόσταση η μία από την άλλη είναι κάτι το πολύ περίεργο για μένα. Αυτό το καταλαβαίνεις γνωρίζοντας ανθρώπους που κάνουν τέχνη. Μου έκανε τρομερή εντύπωση παλιότερα ότι άνθρωποι που ζωγραφίζουν ή κάνουν θέατρο δεν είχαν την παραμικρή ευαισθησία στη μουσική. Όπως και το πόσο αδιάφοροι είναι οι μουσικοί για τους προηγούμενους. Δεν είναι τόσο, μα τόσο περίεργο να πιστεύεις στην ανωτερότητα της τέχνης σου ή να σε απορροφά τόσο αυτό που κάνεις και να χάνεις την ομορφιά που υπάρχει παραδίπλα; Πώς είναι δυνατόν να λες ότι η μουσική αρκεί, όταν αφορά μόνο μια αίσθηση;
Πες μου μια όμορφη εικόνα, που σε εξιτάρει. Και σου γεννά μια μελωδία ας πούμε.
Μου είπε κάποτε ένας φίλος που βουτάει, ψαρεύει ότι ήταν νύχτα στο βυθό και έπιασε βροχή. Και ήταν κάτω από τη θάλασσα και έβλεπε τις αστραπές να φωτίζουν όλο το βυθό και στην επιφάνεια λαμπύριζε, και οι σταγόνες πέφτανε. Μετά βγήκε, μην πέσει κανένας κεραυνός λέει. Μου ’ρχεται συχνά αυτή η ιστορία. Μου αρέσει να σκέφτομαι ότι, όταν τελειώσουν όλα αυτά, θα πάω να γίνω ψαράς και θα βουτάω περιμένοντας τη βροχή… Για φαντάσου. Σκέψου να χαμογελάς σαν ηλίθιος βλέποντας αυτό το θαύμα και να σε χτυπήσει κεραυνός. Τι μοναδικός θάνατος! Και πόσο βλακώδης!
Σαν τις πεταλούδες που πέφτουν στο φως.
Ξέρεις τι λένε για τις πεταλούδες. Γατί οι πεταλούδες την μέρα δεν πάνε στο φως… γιατί την ημέρα πάει το φως σε αυτές.
Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρή, είχα ακούσει μια ιστορία για τα τραγούδια που πεθαίνουν. Φαντάζομαι, λοιπόν, ένα μπαούλο που μέσα έχει όλα τα τραγούδια που απογοήτευσαν τους συνθέτες τους... κι αναρωτιέμαι... θα γυρνούσες ποτέ να τους δώσεις μια δεύτερη ευκαιρία;
Τι όμορφη σκέψη! Είναι λίγο δύσκολο να ικανοποιήσω καμιά διακοσαριά τραγούδια, ιδέες που έχω παρατημένες. Εξάλλου, κοίτα, μπορεί και να το αξίζανε. Για κάποια είναι κρίμα, γιατί ξεφτίσανε άδικα. Και υπάρχουν και άλλα που φροντίζουν να σου θυμίζουν ότι υπάρχουν και περιμένουν και με μια βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση ότι θα ξανασυναντηθούμε.
Μπορεί να είναι σαν τους ανθρώπους κι αυτά.
Όλα όσα έχει φτιάξει ο άνθρωπος είναι σαν τους ανθρώπους. Αφού αρέσκεται τόσο πολύ στο να θαυμάζει την εικόνα του, όλα είναι όμοιά του. Όλα έχουν τις αδυναμίες του, τους φόβους, τα πάθη του. Πόσο περίεργο να δίνουμε ανθρώπινες ιδιότητες ακόμη και σε άψυχα πράγματα και να νιώθουμε συμπόνια πραγματική, ολόκληρη, γεμάτη για αυτά ενώ αδυνατούμε να νιώσουμε τα ίδια για άλλους ανθρώπους... Δεν είναι;
Γιατί είναι ακίνδυνο. Δεν υπάρχει αλληλεπίδραση. Άρα είναι πιο ασφαλές.
Κάπως έτσι λειτουργεί μάλλον. Ένα μόνιμο τραύμα. Καμία εμπιστοσύνη. Μόνιμη μοναξιά; Ξέρω γω;
Πρόσεξα και κάτι οξύμωρο. Η κιθάρα σου γράφει Hope, ενώ το μπλουζάκι σου δηλώνει «who needs heroes in a place like this». Είσαι αισιόδοξος τελικά;
Η κιθάρα μου είναι η Ελπίδα. Είμαι αισιόδοξος. Αλλιώς δεν θα το πάλευα όλο αυτό.
Υπάρχουν στιγμές που φοβάσαι να μοιραστείς τη μουσική σου και πόσο λαμβάνεις υπόψιν τα σχόλια, θετικά ή αρνητικά;
Είμαι αρκετά αλαζόνας σε αυτό το θέμα. Αν μου αρέσει αυτό που έγραψα, δεν το αγγίζει τίποτα. Δεν ψάχνω την αξία ενός τραγουδιού στα μάτια του άλλου. Αν το νιώθω εγώ, μου αρκεί.
Επηρεάζεσαι από τις κριτικές ως ακροατής;
Όχι. Δυστυχώς για εμάς που είμαστε στο «χώρο» και ξέρουμε πώς γράφονται οι κριτικές, έχουν λίγη αξία. Μόνο από συγκεκριμένες πένες μετράνε. Ακόμα και για αυτά που γράφονται για μας είμαι καχύποπτος. Αλλά είμαστε φτωχοί, πάλι καλά.
Τι συμβολίζει το 2L8;
Το όνομα; Too late. Απλός στείρος πεσιμισμός. Και επίσης δείχνει ότι είμαι εξυπνάκιας. 2=too L8=late. Ε; Ε; Πραγματικά δε θυμάμαι πια τι διάολο σκεφτόμουν...
Τι θα σε έκανε ευτυχισμένο μουσικά και πως φαντάζεσαι την πορεία των 2L8;
Μουσικά ευτυχισμένο; Νομίζω ότι η κυκλοφορία και ολοκλήρωση του HE&SHE θα αρκεί για αυτό. Νομίζω. Όσον αφορά το μέλλον, με ενδιαφέρει ελάχιστα. Προχωράω με ένα σχέδιο δράσης μερικών βδομάδων. Από κει και πέρα: όπως έρθουν.